यजुर्वेदीय गर्भाधान

यजुर्वेदीय गर्भाधान - संस्कार- विधि --
__________________
श्रीमान् शास्त्री पुलकित जी - गर्भाधान संस्कार साङ्गोपाङ्ग विधानम्~
विवाहके बाद पति-पत्नी का पहला मधुरजनी प्रसंग संयम और ब्रह्मचर्य पूर्वक जबतक नवोढास्त्री के
ऋतुकालमें चन्द्र मंगलके योगसे गर्भप्रद कालमें.शास्त्रोचित मुर्हुत* न निकले तबतक गर्भाधान मूर्हुतसे कुछ दिन पहले सुपात्र विद्वान पंडितसे गर्भाधान में स्वप्रयोगके लिए स्वयं को पढनेके मंत्रको सुयोग्य उच्चारसे गुरुमुख मंत्र मुखपाठ करलें... कुछ विद्वानोके मतसे यह संस्कार प्रतिगर्भाधान समयपर करना जरुरी हैं. जीसमें मेरी सम्पूर्ण सहमत राय हैं.ऋषिपरम्परा से यहाँ दिग्दर्शन मात्र किया हैं. क्योकिं संस्काकी धरोहर जनमानससे मूल विधान कहीं लुप्त न होजायँ और वैदिक ज्ञान ग्रंथोके पन्नोपर ही न रहैं. सभी जनोंको वैदिक विधानका मूल परिचय हों. और वारंवार ऐसे विधान साँगोपांग देखते हुए उनकी चर्चा सुनते हुए भ्रमरकिट्वत् एक न एक दिन तो किसीको पूर्वके संस्कारोकी राह पकड़नी ही होगी. ( स्वस्ति पन्था मनुचरेम)
विधानम्- संकल्पः* देशकालौ संकीर्त्य अस्या मम भार्यायाः प्रथम(द्वितीय:-तृतीय:-चतुर्थ:-पञ्च:-षष्ठ:-सप्तम-अष्टमः-नवमः-दशमः-इत्यादि)गर्भातिशय द्वारा अस्यां जनिष्यमाण सर्वगर्भाणां(अन्तिमे-*गर्भस्य*) बीज गर्भ समुद्भवैनोनिबर्हणार्थं गर्भाधान संस्काराख्यं कर्म करिष्ये...
तदङ्गत्वेन गणपतिपूजनं पुण्याहवाचनं (कर्मांग देवता ब्रह्मा प्रीयताम्) मातृकापूजनं नान्दीश्राद्धं ब्रह्माचार्यादि वरणं करिष्ये..
वरणान्त कर्मं कृत्वा- दिग्रक्षणम् पञ्चगव्यं सम्पाद्य तेन कुशैः भूमिं यजमानं यजमानपत्नीं च प्रोक्षयेत् , देवाऽयान्तु इत्यादि भूमिकूर्मानन्तवराहादिन् सम्पूजनान्तं समाप्य. अरत्नीमात्र स्थंडिले पञ्चभूसंस्कार पूर्वकं वह्निं संस्थाप्य...
गर्भाधान संस्कारे देवता परिग्रहार्थं अन्वाधानं करिष्ये इति संकल्प्य...
समिद्ध द्वयमादाय- अत्र प्रजापतिं अग्निं इन्द्रं सोमं एकैकयाज्याहुत्या, स्थालीपाकचरुणा प्रजापतिं एकाहुत्या,विष्णुं आज्येन षडाहुतिभिः, प्रजापतिं चाज्येन एकाहुत्या, समस्त व्याहृतिभिः प्रजापतिं अाज्येन अष्टसंख्यंकाभिराहुतिभिः, हुतशेषेण अग्निं स्विष्टकृतं, अग्निं वायुं सूर्यं अग्निवरुणौ अग्निवरुणौ अग्निमयसं वरुणं सवितारं विष्णुं विश्वान्देवान् मरुतः स्वर्क्कान् वरुणं आदित्यमदितिं प्रजापतिं चैताः प्रायश्चित्तदेवताः आज्येन एकैकयाहुत्या गर्भाधान संस्कार होमे अहं यक्ष्ये.... ॐभूर्भुवःस्वः स्वाहा- इति समित् द्वयं अग्नौ प्राश्य...
ब्रह्मासनादि आज्यभागान्तं कुशकण्डिकां समाप्य मारुतनामाग्निं सम्पूज्य वराहुतिं दत्वा- चरुणा- ॐप्रजापतये स्वाहा- इदं प्रजापतये न मम"आज्येन- ॐविष्णवे स्वाहा- इदं विष्णवे न मम इति षड्वारं" ततो पुनः आज्येन ॐप्रजापतये स्वाहा- इदं प्रजापतये न मम"ॐभूर्भुवःस्वः स्वाहा-प्रजापतये इदं न मम"इति अष्टवारं - हुतशेषेण स्विष्टकृतं हुत्वा- नवाहुतयः संस्रवप्राशनं- पवित्राभ्यां मार्जनं- अग्नौ पवित्रप्रतिपत्तिः- संकल्पः- अनेन गर्भाधानाङ्ग होम कृतेन परमेश्वरः प्रीयताम् न मम"
सपत्नी यजमानः सूर्यं अवलोकयेत्- ॐ आदित्यङ्गर्भम्पयसा समङ्धि सहस्रस्य प्प्रतिमां व्विश्वरूपम्| परिवृेङ्गधि हरसा माभिम गुं स्थाः शतायुखं कृेणुहिचायमानः|| यजु०१३/४३|| नमस्कारं समर्पयामि|| गर्भाधान कर्मांग दशसंख्याकान् ब्राह्मणान् भोजयिष्ये तेन कर्मांगदेवता प्रीयताम्- इति ब्राह्मणान् संभोज्य, गणेश मातृगणं विसृज्य, विप्राशिषो गृहित्वा,ब्राह्मणेभ्यो दक्षिणां दद्यात्,
सायंकालव्यतित होनेके बाद श्वेतवस्त्रधारण, विशेषमें मोगरेकी वेणी,मोगरेका अत्र,धारण करैं,
ज्योतिषिने जो मूर्हुत दिया हो उस समयमें भूमिपर शय्याबीछाकर पूर्वाभिमुख छती लेटी हुई पत्नी( गुरुमुख किये हुए मन्त्रसे-) की नाभीका स्पर्शकरैं- मन्त्रः- ॐपूखा भग गूं सविता मे ददातु रुद्रः कल्पयतु ललामगुं विष्णुर्योनिं कल्पयतु त्वष्टारूपाणि पिंशतु| आसिञ्चतु प्रजापति र्धाता गर्भ न्दधातु ते|| गर्भ न्धेहि सिनीवालि गर्भ न्धेहि पृथुष्टके| गर्भन्ते अश्विनौ देवा वाधत्तां पुष्करस्रजौ|| तेजो वैश्वानरो दद्यात्|| अथ ब्रह्मानुमंत्रयते|| ब्रह्मागर्भ न्दधातु ते||
रस(चुंबन) रुप(सौन्दर्यदर्शन) गन्ध(पुष्प-अत्रकी सुवाससे दोनोकी मादकता) शब्द(शृंगाररससे वाणी विमर्श विशेष परमात्मा प्रीत्यर्थ सत्संतान प्राप्ति आदि के सहयोगकी अपेक्षा) स्पर्श( आलिंगनादि) के बाद (उत्फुल्लासन का प्रयोग/ वात्सा०काम ) शुभकामनासे अभिगमन स्त्रीप्रसंग करते हुए जपनेका मंत्र- ॐ गायत्र्त्रेणत्त्वा च्छंदसा मन्थामि त्र्त्रैष्ट्टुभेनत्त्वा च्छन्दसा मन्थामि जागतेनत्त्वा च्छन्दसा मन्थामि || रेतो मूत्र्त्रं व्विजहाति जोनिम्प्रविशदिन्द्रियम्| गर्ब्भोजरायुणा व्वेृतऽउल्ब्बञ्जहाति जन्न्मना|| सद्भावसे संयोग करें- वीर्यक्षरण होनेकी चरम सीमापर पढें- ॐ ऋेतेन सत्त्यमिन्द्रियं व्विपान गूं शुक्क्रमन्धसऽइन्द्रस्येन्द्रियमिद म्पयोमृेतम्मधु||
अभिगमन के बाद- पत्नीके दायें कन्धेसे हृदय(वाम वक्षस्थल)तक पति अपने दाये हाथसे स्पर्शकरें- ॐयत्ते सुसीमे हृदय न्दिवि चन्द्रमसि श्रितम्| वेदाहन्तन्मान्तद् विद्यात् पश्येम शरदः शतं जीवेम शरदः गूं श्रृणुयाम शरदः शतम्|| परमेश्वरः प्रीयताम् न मम"
इति गर्भाधानम्|| ॐस्वस्ति||
पु ह शास्त्री. उमरेठ
हर हर महादेव !
|| जय श्री राम ||

टिप्पणियाँ

इस ब्लॉग से लोकप्रिय पोस्ट

यज्ञोपवीत 2

संस्कारविमर्श

सर्वरोगहर_अच्युतानंदगोविंदनामजप_विधिः